Narodowe Centrum Badań i Rozwoju będzie analizować duże zbiory danych z otwartych źródeł dotyczących światowych i polskich trendów w zakresie badań, rozwoju oraz innowacji, żeby wspierać realizację prowadzonych projektów i wdrożeń. System monitorowania trendów technologicznych ma dostarczyć rzetelną i aktualną wiedzę niezbędną do udoskonalenia oferty Centrum i tworzenia nowych programów wsparcia.

Za strategiczne programy badań naukowych i prac rozwojowych, które bezpośrednio przekładają się na rozwój innowacyjności w Polsce, odpowiada Narodowe Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Pomaga ono polskim jednostkom naukowym i przedsiębiorstwom rozwijać ich zdolności do tworzenia i wykorzystywania rozwiązań opartych na wynikach badań naukowych. Wspiera komercjalizację i inne formy transferu wyników badań naukowych do gospodarki, a nawet realizuje projekty z obszaru obronności i bezpieczeństwa państwa. O skuteczności i efektywności działań podejmowanych przez NCBR często decyduje trafność, z jaką identyfikowane i prognozowane są trendy technologiczne.

Dotychczas opierano się przede wszystkim na tradycyjnych metodach bazujących na wiedzy eksperckiej o danej dziedzinie. Wykorzystywano także dokumenty strategiczne i planistyczne administracji centralnej. W obu przypadkach jednak opóźnienie wynikające nie tylko ze stopnia skomplikowania prac analitycznych, ale przede wszystkim z dostępności danych statystycznych sprawiało, że interwencja NCBR koncentrowała się na problemach i rozwiązaniach, które obejmowały przynajmniej dwa lata wstecz.

Przygotowane koncepcje programów bazowały na historycznych danych statystycznych lub na ekstrapolacji trendów światowych. Do tego dochodził jeszcze czas potrzebny na przygotowanie dokumentacji programu i jego ogłoszenie. Dlatego takie podejście nie uwzględniało w należyty sposób nowych pojawiających się w otoczeniu społeczno-gospodarczym potrzeb ani najnowszych metod czy pomysłów na rozwiązanie zidentyfikowanych problemów. I właśnie dlatego postanowiono wzbogacić tradycyjne metody o nowoczesne technologie analityczne.

NCBR zamierza wykorzystać m.in. analizę skupień, polegającą na poszukiwaniu „wysp”, które odpowiadają rosnącemu znaczeniu wybranych obszarów i problemów badawczych.

Spojrzenie w przyszłość

 „Chcemy wykorzystać wyniki analizy trendów w zakresie nowych, innowacyjnych rozwiązań i technologii oraz prowadzonych prac badawczo-rozwojowych do obiektywnego opisania tego, co wpłynie na kształtowanie się sytuacji w zakresie B+R+I w Polsce i na świecie, a także czy zidentyfikowane dziś obszary innowacji będą aktualne w nieodległej przyszłości” – mówi dr Aleksander Żołnierski z NCBR.

NCBR zamierza wykorzystać w tym celu m.in. analizę skupień, polegającą na poszukiwaniu „wysp”, które odpowiadają rosnącemu znaczeniu wybranych obszarów i problemów badawczych – gdy rosnące znaczenie tych wysp „wzmacnia” liczba publikacji, ich impact factor, liczba patentów itp. Analizy mają także opierać się na określeniu nisz, których poszukiwanie polega na identyfikowaniu obszarów o wysokiej zdolności innowacyjnej, eksplorowanych dotychczas w niewielkim stopniu.

Analizę i prognozowanie ma umożliwić system stworzony przez spółkę Centrum Rafinacji Informacji (CRI), utworzoną jako spin-off Uniwersytetu Warszawskiego. CRI wykorzystuje wyniki wieloletnich badań w obszarze analizy dużych zbiorów informacji prowadzonych przez zespół ekspertów z Wydziału Dziennikarstwa, Informacji i Bibliologii UW. Na realizację tego celu NCBR przeznaczyło 3,2 mln zł. Zamówienie będzie realizowane etapami przez dwa lata.

System bazujący na wiedzy eksperckiej CRI będzie wykorzystywał nowoczesne technologie, w szczególności mechanizmy uczenia maszynowego. Kluczem do sukcesu będzie bowiem głównie identyfikacja źródeł danych, umiejętne ich sklasyfikowanie, a następnie zgromadzenie i uporządkowanie. Działania tego typu bez automatyzacji nie byłyby w praktyce możliwe.

System bazujący na wiedzy eksperckiej CRI będzie wykorzystywał nowoczesne technologie, w szczególności mechanizmy uczenia maszynowego.

Rafinacja informacji

Monitorowanie trendów technologicznych nie jest pierwszym projektem realizowanym przez zespół CRI na zlecenie NCBR. Wcześniej analiza nieustrukturyzowanych, wielkich, otwartych zbiorów informacji wykorzystywana była między innymi do weryfikowania założeń programów sektorowych oraz strategicznych programów badań naukowych i prac rozwojowych realizowanych przez NCBR.

 „Doszliśmy do wniosku, że pomocna może być analiza nieustrukturyzowanych źródeł danych dostępnych online. Dzięki rafinacji informacji i analizie z wykorzystaniem narzędzi Big Data nasze programy mogłyby być modyfikowane na podstawie wiedzy obejmującej aktualną sytuację na rynku, pozyskiwaną niemal w czasie rzeczywistym” – mówi dr Aleksander Żołnierski. „Wykorzystanie narzędzi i danych pozwoliłoby zdobywać informacje o tym, jakie są zmieniające się potrzeby odbiorców naszych programów. Dlaczego jednak nie mielibyśmy ich wykorzystać również przy opracowywaniu nowych programów? Stąd właśnie projekt monitorowania trendów technologicznych” – dodaje Aleksander Żołnierski.

Pierwszy projekt zlecony przez NCBR naukowcom z Uniwersytetu Warszawskiego zaowocował stworzeniem systemu Rafinacji Informacji Naukowo-Gospodarczej (RING). „Jego funkcjonalność stanowi próbę kapitalizacji dużych zasobów informacyjnych, na które głównie składają się teksty. Wyniki rafinacji informacji mogą być odpowiedzią na pytania dotyczące dowolnego przedmiotu badań, np. identyfikacji najnowszych trendów technologicznych, ale także można je wykorzystać do predykcji wyników wyborów powszechnych” – wyjaśnia prof. dr hab. inż. Włodzimierz Gogołek, prezes zarządu CRI.

W trakcie badań analitycznych realizowanych za pomocą RING, wykorzystując zjawisko tzw. osmozy informacji, CRI udało się zidentyfikować kluczowe słowa towarzyszące nowym technologiom. „Na podstawie tych umownych znaczników jesteśmy w stanie identyfikować trendy technologiczne. W czasie przeprowadzonych badań testowych ograniczonych do krajowych źródeł pochodzących z krótkiego okresu okazało się np., że obecnie najgorętsze trendy rozwojowe i innowacyjne w Polsce związane są m.in. z technologiami parkowania, energią oraz radarami” – mówi dr hab. inż. Wiesław Cetera, członek zarządu CRI.

Opracowana przez zespół CRI koncepcja rafinacji informacji umożliwia nie tylko analizę historyczną, ocenę tego, co się wydarzyło w przeszłości, ale przede wszystkim pozwala udzielić odpowiedzi na pytanie, co dzieje się obecnie w przestrzeni informacyjnej, a także formułowanie prognoz dotyczących procesów społecznych, politycznych i gospodarczych. Skuteczność tego rozwiązania potwierdziły dotychczas realizowane projekty. Jednym z nich było badanie preferencji w wyborach prezydenckich i parlamentarnych, w których przewidywany wynik okazał się bliższy ostatecznemu rezultatowi niż prognozy ośrodków badania opinii społecznej. Zespół CRI prowadził także zaawansowane analizy związane z określaniem oczekiwań społecznych oraz identyfikowaniem i określaniem dynamiki procesów gospodarczych.

Dzięki rafinacji informacji i analizie z wykorzystaniem narzędzi Big Data programy NCBR będą modyfikowane na podstawie wiedzy, która obejmuje aktualną sytuację na rynku, pozyskiwaną niemal w czasie rzeczywistym.