Jednym z warunków zapewnienia możliwości rozwoju sztucznej inteligencji w Polsce jest zmiana sposobu finansowania innowacji. Kluczowe znaczenie ma też kształcenie specjalistów – zarówno od tworzenia rozwiązań bazujących na sztucznej inteligencji, jak i potrafiących je wdrażać oraz wykorzystywać w praktyce. Opublikowane przez Ministerstwo Cyfryzacji „Założenia do strategii AI w Polsce” mają służyć ogólnokrajowej debacie nad głównymi kierunkami potrzebnych działań.

Swoje strategie rozwoju sztucznej inteligencji (AI – Artificial Intelligence) mają już wszystkie czołowe gospodarki świata. Kraje, takie jak: Kanada, Chiny, Francja, Stany Zjednoczone, Japonia, Wielka Brytania, Finlandia, Korea Południowa czy Zjednoczone Emiraty Arabskie, opracowały długofalowe plany działania w tym obszarze.

O stworzeniu własnej strategii rozwoju sztucznej inteligencji myśli również Polska. Pod koniec 2018 roku Ministerstwo Cyfryzacji opublikowało „Założenia do strategii AI w Polsce. Plan działań Ministerstwa Cyfryzacji”. „Potraktujmy ten dokument jako solidną podstawę do otworzenia ogólnokrajowej debaty oraz do opracowania przez polską administrację, we współpracy z państwem, strategicznego planu działań nakierowanego na rozwój i wykorzystanie technologii AI dla dobra polskich obywateli i przedsiębiorców” – apeluje we wstępie Marek Zagórski, minister cyfyzacji. W kierowanym przez niego resorcie powstała Grupa Robocza ds. Sztucznej Inteligencji.

Za kluczowe dla rozwoju sztucznej inteligencji w naszym kraju uznane zostały cztery obszary: gospodarka oparta na danych, finansowanie i rozwój, edukacja, prawo i etyka. Na analizie związanych z nimi uwarunkowań i wyzwań skupia się przygotowane opracowanie. Głównym jego przesłaniem jest stworzenie warunków, które sprawią, że Polska nie będzie tylko użytkownikiem, lecz również wytwórcą rozwiązań z zakresu sztucznej inteligencji.

Szczególny nacisk został położony na kształcenie specjalistów – zarówno potrafiących tworzyć i wdrażać rozwiązania bazujące na sztucznej inteligencji, jak i umiejących z nich korzystać. Chodzi o budowanie potencjału rozwojowego i kompetencji wśród firm, które mogłyby wychodzić na rynek z własnymi produktami, a także o przygotowanie świadomych użytkowników nowych technologii. Ważną rolę w procesie adaptacji do nowej sytuacji będzie odgrywać przekwalifikowanie pracowników odbywające się w dużej mierze metodą kształcenia ustawicznego. Dostosowania do nowych wyzwań związanych z rozwojem sztucznej inteligencji będzie wymagał cały system oświatowy w naszym kraju.

Polska potrzebuje do 2023 roku inwestycji na poziomie 9,5 mld zł, aby móc znaleźć się w grupie 20–25% krajów tworzących rozwiązania w zakresie sztucznej inteligencji.

 Czas na działanie

 Autorzy raportu zwracają również uwagę na potrzebę zmiany modelu finansowania innowacji w naszym kraju. Mają one bowiem kluczowe znaczenie dla budowania zaawansowanych rozwiązań technologicznych z potencjałem biznesowym. Według przestawionych wyliczeń, Polska potrzebuje do 2023 roku inwestycji na poziomie 9,5 mld zł, aby móc osiągnąć zakładane cele, czyli znaleźć się w grupie 20–25% krajów tworzących rozwiązania w zakresie sztucznej inteligencji. Obecne mechanizmy finansowania zapewnią zaledwie 20% wymaganych środków.

Niezależnie od tego, jakie czynniki zostaną ostatecznie uznane za kluczowe dla rozwoju sztucznej inteligencji w naszym kraju, bezsporny wydaje się fakt, że nadszedł czas, by zacząć działać strategicznie. Po pierwsze, by jak najlepiej wykorzystać potencjał rozwojowy, który daje ta technologia, i przygotować się do wejścia w nową rzeczywistość gospodarczą oraz cywilizacyjną również z własnymi pomysłami i produktami. Po drugie, by należycie przygotować się na ryzyka i zagrożenia, które niesie ze sobą rozwój sztucznej inteligencji. To wymaga również stałego monitorowania sytuacji i bieżącego dostosowywania działań do pojawiających się uwarunkowań. Łatwiej to robić, gdy są wyznaczone cele strategiczne i określone mechanizmy ich osiągnięcia.

Rekomendacje dla Polski

Gospodarka oparta na danych

W perspektywie krótkoterminowej zalecane jest przede wszystkim podjęcie działań edukacyjnych na zasadzie „learning by doing”. W perspektywie średnioterminowej potrzebne jest głównie podjęcie działań umożliwiających polskiej gospodarce uniknięcie odpowiednika „pułapki średniego rozwoju” w gospodarce opartej na danych. Z kolei w perspektywie długoterminowej należy skoncentrować się na budowaniu trwałej, globalnej dominacji krajowych przedsiębiorstw w wybranych specjalizacjach.

Finansowanie i rozwój

Polska musi być twórcą sztucznej inteligencji, a nie tylko jej konsumentem. Celem jest znalezienie się w grupie 20–25% krajów budujących AI. Oznacza to, że nasz rynek budowy AI musi do 2025 roku wzrosnąć przynajmniej 24-krotnie, do poziomu ok. 8,3 mld zł przychodów. Do tego czasu w Polsce powinno działąć ok. 720 firm budujących AI. Osiągnięcie takiej dynamiki wzrostu wymaga fundamentalnej zmiany podejścia do rozwoju innowacji i AI w szczególności. Aby osiągnąć zakładany cel, musimy do 2023 roku zainwestować ok. 9,5 mld zł w komercyjną budowę AI. Środki w aktualnych i przyszłych programach unijnych pokryją nie więcej niż 20% potrzeb. Dla efektywnego rozwoju sztucznej inteligencji polska gospodarka potrzebuje także silnych liderów w następujących sektorach: naukowy, technologiczny, start-upowy, biznesowy i państwowy. Ich rola to m.in. integracja ekosystemów biznesowych tworzonych wokół rozwiązań bazujących na sztucznej inteligencji.

Edukacja

Powinniśmy jak najszybciej zwiększyć liczbę specjalistów tworzących rozwiązania bazujące na AI, wspierać zespoły naukowe pracujące nad projektami AI oraz umożliwiać większej liczbie studentów IT zdobywanie doświadczenia praktycznego w zakresie AI. Efekty pracy specjalistów i naukowców powinny być implementowane przy zachowaniu zasad etyki oraz prawa do prywatności. Potrzebujemy kadr zarządzających, specjalistów branżowych, osób tworzących i stosujących prawo, których wiedza i umiejętności pozwolą na wdrożenie nowych usług i produktów.

Wprowadzanie technologii opartych na AI do przedsiębiorstw i sektora publicznego wywoła potrzebę przekwalifikowania pracowników. Konieczny jest więc rozwój systemu uczenia się przez całe życie oraz krótkich cyklów kształcenia o odpowiedniej jakości. Należy też zdefiniować na nowo kompetencje pokolenia obecnych i przyszłych uczniów dorastających już w otoczeniu cyfrowym.

Etyka i prawo

Podejście administracji rządowej powinno charakteryzować się następującymi cechami: proaktywnością w zakresie tworzenia standardów etycznych i stanowienia prawa dotyczącego AI; inkluzywnością prowadzącą do współpracy z szerokim kręgiem podmiotów zajmujących się AI; lokalnym nastawieniem, czyli uwzględnieniem specyfiki i zaawansowania technologicznego kraju; elastycznością w stosunku do zmieniających się realiów technologicznych i społecznych; systematycznością działań; aktywnością i stanowczością w przypadku naruszeń standardów etycznych i prawnych. Głównym celem powinno być wypracowanie stałych, przejrzystych i efektywnych mechanizmów pozwalających na: zapewnienie ochrony praw podstawowych, pozyskiwanie wiedzy na temat skutków społecznych AI, wyznaczanie standardów etycznych, wspieranie stanowienia prawa wysokiej jakości regulującego obszary związane z wykorzystaniem AI.

Źródło: „Założenia do strategii AI w Polsce. Plan działań Ministerstwa Cyfryzacji”, Warszawa 2018

Cyfrowa Europa

Do wyzwań związanych z rozwojem sztucznej inteligencji przygotowuje się również Unia Europejska. W przyszłej perspektywie budżetowej (2021–2027) środki na adaptację i wykorzystanie rozwiązań bazujących na AI dostępne będą prawdopodobnie w ramach programu „Cyfrowa Europa” (Digital Europe). Komisja Europejska planuje przeznaczyć na jego realizację ponad 9 mld euro, w tym 2,5 mld euro na działania związane bezpośrednio z upowszechnianiem wdrożeń sztucznej inteligencji w gospodarce i społeczeństwie. Innymi obszarami strategicznymi będą: superkomputery, cyberbezpieczeństwo i zaufanie, umiejętności cyfrowe, zapewnienie szerokiego zastosowania technologii cyfrowych. Obecnie środki unijne na prace związane z rozwojem sztucznej inteligencji można otrzymać w ramach programu „Horyzont 2020”. Główną rolę do odegrania w obu programach mają Huby Innowacji Cyfrowych (Digital Innovation Hubs).